تحقیق در دیوان امیرخسرو دهلوی

امیرخسرو دهلوی، در قرن هفتم هجری، در آغوش پدری بزرگ شد که اگرچه خود، بی سواد بود، اما تمام همتش را صرف تحصیل سه پسرش نمود که کوچکترین آن ها بعدها بزرگترین شاعر پارسی گوی هند شد. تحقیق حاضر به بررسی دیوان اشعار امیر می پردازد تا توانایی های او را در جنبه های مختلف شعری به تصویر بکشد. امیر غزلسرایی توانا بود. ذکاوت، آشنایی با موسیقی خراسانی و هندی، استعداد درخشان او در آوازخوانی و آهنگسازی، در تلطیف ذوق و پرورش طبع او تأثیر بسزایی داشت، تا جایی که او را در سرزمین خود به عزت و احترام فراوان رسانید. اما از آن جا که در ایران، به عنوان شاعری مقلد (جوابگوی پنج گنج نظامی) شناخته شده، از بخت بد چندان مورد توجه بزرگان و پژوهشگران امروزی علم و ادب قرار نگرفته است. بنابراین دیوان اشعار او جزو آثاری است که تا کنون عملاً تحقیق جامعی بر آن انجام نشده است. در این تحقیق سعی بر این بوده است که با بررسی محور اصلی اشعار، جنبه های غنایی، اجتماعی و ویژگی های سبکی، چهره این شاعر تا حدی برای خواهندگان شناخته شود. از سوی دیگر ارتباط امیر با موسیقی و تأثیر آن در اشعار وی، تأثر امیر از شعرای پیشین و تأثیر او بر شاعران پس از خود، نیز مورد بررسی قرار گرفته است. ضمناً سعی شده با توجه به قدرت امیر در غزلسرایی و تسلط وی به ویژه بر صنایع بدیع لفظی و معنوی ( و در مرحله بعد، بیان و معانی) و استخراج شواهد این گونه موارد با بسامد بالا، راه پژوهش های بعدی در این دیوان تا حدی هموار شود. اگرچه نشانه های سبکی دیوان امیر بیشتر با ویژگی های سبک عراقی مطابقت دارد اما سبک زیبای هندی پیش از آن که به ابتذال و تکلف برسد، رد پایی زیبا از خود در اشعار امیر بر جای گذاشته است. پژوهش های اساسی در این اثر بزرگ، نکات بسیاری در مورد چگونگی آغاز و ادامه سبک هندی مشخص می سازد و ناگفته هایی از زیبایی های زبان فارسی را در گذشته های دور، به خصوص در فراسوی مرزهای ایران عزیز، هویدا می نماید.